سرچشمه تمدن یونان باستان از کجا بود ؟

اگر چه تمدن یونان باستان تا اندازه ای مدیون تمدن مصریان ، فینیقیان و بابلیان بود ،اما ریشه تمدن یونان ، در اصل از جزیره ی کرت است. این جزیره در جنوب شبه جزیره ، بالکان در دریای مدیترانه قرار دارد. اهالی کرت ،کشاورزی پیشرفته داشته اند. ظرف ها ی سفالی لعاب دار ، اشیا شیشه ای ، جنگ افزار و مجسمه های کوچک از آن ها بر جای مانده است. تمدن کرتی را تمدن مینویی یا مینوسی هم می نامند واین تمدن حدود سال های  3400 تا1200 پیش از میلاد ادامه داشت . فرهنگ مینویی ، این فرهنگ در نواحی شمالی یونان ، مقدونیه ، تروا و جزایر  دریای اژه گسترده شد. فرهنگ مینویی با فرهنگ بومی این مناطق در هم آمیخت و فرهنگ نوینی شکوفا شد که آن را فرهنگ میسینایی منسوب به سرزمین میسینی می نامند.

مینوسی :

بین مصر و یونان جزیره بزرگی به نام کرت قرار داشت که نگهبانی ورودی به اژه را عهده دار است. فرهنگی به نام مینوسی ( از کلمه کرتی مینوس به معنای شاه )در 2200 تا 1500 سال قبل از میلاد در این جزیره  پیدا شد. مینوسی ها تجاوزگر نبودند و برای دفاع به دریا تکیه داشتند . قصر واقع در کنوسوس نظیر سایر قصر ها مجهز به برج و بارو نبودند. آن ها به طور اتفاقی در اطراف یک حیاط  مرکزی طرح ریزی شده بود.

آپارتمان های آن معمولا رو به شمال قرار گرفته اند تا مناظر دشت ها از درون آن دیده شود . آن ها نزدیک هم ساخته نشده بودند تا در معرض وزش نسیم قرار بگیرند و هر یک مجهز به ایوانی عمیق به سایه دلپذیری بودند . آپارتمان ها در داخل مجهز به آب لوله کشی بودند ( واقع در کنوسوس بنایی مونامانتال نبود ولی کاملا راحت ) این قصر چند طبقه بود و تهویه قسمت های پایین آن توسط هواکش صورت می گرفت.

اگر داخل قصر شروع به حرکت کنیم سطوحی که روی آن راه می رویم مرتب تغییر کرده و مسیرمان نیز پر تقاطع می شود.

دیوار های این قصر در اصل با گچ اندود و رنگ آمیزی شده بود است. رنگ های متضاد و درخشان فضای بیرون و رنگ های ملایم فضای داخل را تزئین می کرد. در قصر کنوسوس اتاقی که تخت سلطنتی در آن قرار داشت به رنگ آجری سرخ بود و شیردالهایی ( حیوانی به شکل شیر و مرغ ) که تخت را محافظت می کردند به رنگ کرم بودند. به طور کلی امپرسیون آن غیر رسمی ، ظریف و جذاب بود.

ویژگی معماری مینوسی وجود ستونی چوبی است که قسمت پایین آن باریک می شود و احساسی از ناپایداری پدید می آورد .

این ستون به سه قسمت تبدیل می شود : سر ستون ، تنه ستون و پایه ستون. سر ستون از یک فرم چهار گوش و یک قرص و یک حلقه درست شده است. سه قسمت بودن ستون و سر ستون از کرت به میسن و سپس به یونان رفت و سپس از آنجا به دنیای غرب راه پیدا کرد .

مبلمان مینوی ها :

مبلمان های بسیار کمی از این دوره به جا مانده است. در کنسوس ، نیمکت های سنگی و صندلی های گچی که آن ها را تخت پادشاه می نامیدند. جزئیات این تخت های پادشاهی که منشا آن ها چوب بود. چهار پایه منحنی شکل که به شکل طاق های تیز در نشیمنگاه وصل بود ، و بین دو پایه جلو از طاق وارونه مانند تشکیل شده. پایگاه تخت پادشاه وصل بود به سکویی که به عنوان چهار پایه استفاده می شد.

میسنی ها (1104 _ 1600 )

میسنی ها به دلیل جنگ ها و حمله های قومی توجه خاصی به ساخت دژ و پناه گاه نظامی داشته ، دیوار کاخ های مینسی ها بسیار بلند بودند .از جمله کاخ ها میتوان  دژ معروفی که به (ارگ تیرنیس ) شهرت دارد اشاره کرد.

معماری :

معماری میسنی جزئیات و کنده کاری ندارد و تنها پاره سنگ های برش خورده روی هم قرار گرفته اند .اما از معروف ترین و مشهور ترین نمونه های کنده کاری این دوران  ( دروازه شیران ) را می توان نام برد.

سر حیوانات که اینک وجود ندارد ، ممکن است از برنز باشند. مقدم بر این ها یک جفت شیر دال  در اتاق پادشاه در کنوسوس است. آن ها در طرفین ستونی قرار دارند که به شیوه مینوسی در پایین باریک شده است.

شاید این ستون نماد خدا یا سلطنت باشد. در درون حصار ها مهمترین ساختمان ها اتاق ملاقات رسمی پادشاه بود که مگارون نامیده می شد. این اتاق مکانی بود که در وسط آن اجاقی وجود داشته و سقف آن را چهار ستون نگه می داشته است. در داخل آن تختی قرار داشت که در یک طرف قرار داده می شده است. در جلوی این اتاق ،اتاق انتظاری وجود داشته که دارای ایوانی با دو ستون بوده است . مگارون نمیتواند چیزی جز خانه ای خصوصی باشد.

میسنی ها همانند مینوسی ها معبد بنا نمی کرده اند. مقابر میسنی ها حالتی لانه زنبوری داشته که در آن ها مقادیر زیادی خنجر مفرغی مرصع شده با طلا و نقره کشف شده است.

از دیگر یافته ها در مقابر ، چندین نقاب چکش کاری شده است که به احتمال ویژگی های چهره شخص متوفی را با حالتی واقع گرایانه ثبت کرده است.

سفالگری : از نمونه های سفالگری این دوران ظرف جنگاوران است که تفاوت آشکاری با آثار مینوسی دارد.

تزئینات در این دوره از بسیاری از ویژگی های دوره مینوسی ها کرت و نشانه هایی از مصر نشات گرفته است. فرم های حلزونی شکل ، زیگزاگ ، فرم های چرخشی که به شکل  قلب ، گل و بوته و استفاده از قاب های گچی پیچی در تزئینات  (گیلوش) استفاده می شده. ماهی مرکب ، دلفین یاد آور ماهی های دریایی بودند. این ها نمونه ای از تزئین هایی است که در کاخ های آن دوره دیده می شود. ماهی مرکب ، دلفین یاد آور ماهی های دریایی بودند. این ها نمونه ای از تزئین هایی است که در کاخ های آن دوره دیده می شود.

مبلمان میسنی ها :

مبلمان های میسنی شبیه به مبلمان های دوره کرت بود و تعداد بیشتری از مبلمان های این دوره به نسبت دوره کرت وجود دارد. چهار پایه ها یا سه پایه ها و برخی از آنها به شکل x  که قابل تا شدن بودند. وجود میز های مستطیلی شکل با چهار پایه عاج کاری شده.

تخت های پادشاهی برنز که در پشت دارای دو تکه عمودی شکل به بلندی تا شانه داشته است و چهار پایه هایی که متناسب با تخت پادشاهی بود در کنار آن دیده می شد . استفاده از طرح هایی مانند انار و گرفین و سر شیر که آن ها را طلا کاری می کردند.

یونان (800 تا 146 پیش از میلاد )

فرهنگ و تمدن یونانی را می توان گفت در عصر برنز از مینوانس در کرت آغاز شده است.درمینوس کاخ های وسیع ساخته شده و دارای هنر و مهارت در کارهای آهنگری ، سفالگری ،آثار هنری و جواهر سازی بوده اند. شروع تمدن از کرک بود و خیلی زود مرکز فرهنگی به یونان رسید. یونان باستان در طول دوران کلاسیک به اوج خود رسید که حدود 499 تا 79 سال پیش از میلاد بود. یونانیان در اوایل به متفکران بزرگ ، فیلسوفان، دانشمندان ، ریاضی دانان خود مشهور بودند. آن ها به جمع اوری دانش ، ایده ها ، دین و سیاست و صرف زمان و برای بحث و گفت و گو و استدلال ارزش قائل بودند.

یونانیان باستان عاشق زیبایی  ، هنر ، ادبیات و نمایش و شنیدن داستان ها و افسانه ها بودند و از دیدن و شنیدن ان ها لذت می بردند. تاریخ مبلمان یونان را می توان برگرفته از میراث مبلمان مصر دانست. اولین تمدن یونان برگرفته از سبک و روش مصر باستان بوده ولی در عصر کلاسیک یونان طرح های ماهرانه و منحصر به فردی از خود به جای گذاشته است.

استفاده از خطوط ظریف تر و نرم تر با منحنی های زیبا و توجه به راحتی مبلمان ، هرچند مبلمانی از آن دوره باقی نمانده اما کار های هنری مانند سفالگری و به تصویر کشیدن زندگی یونانیان با گچ بری های زیبا در خانه یونانیان به ما یک ایده دقیق از طرح های اولیه مبلمان یونانی به ما داه است.  سبک های مبلمان یونانی ساده ، زیبا و دارای نوعی ذوق و هنر خاص بوده است . مبلمان ها دارای کنده کاری  و تزئیناتی است که به مقدار کم تر بیش از حد و زیاد مورد استفاده قرار می گرفته است. در خانه از مبلمان ها و وسایل دکوری به مقدار لازم که مورد استفاده بوده است و راحتی به همرا داشته استفاده می کردند.

یونانیان به زیبایی و هنر و طراحی مبلمان توجه داشته اند و مقدار کمی از این مبلمان ها در خانه های قدیمی یونانی بوده و آن ها از آثار هنری در همان دوره نیز استفاده می کردند.

مبلمان ها :

هفت نوع موجود اصلی و پایه ای مبلمان موجود در یونان شامل : تخت پادشاهی ، چهار پایه ها ، چهار پایه هایی برای زیر پا ف میز ، صندوقچه ، تخت هایی به شکل نیمکت (couches  ) و صندلی کلیسموس(  klismos) این نوع مبلمان ها در دوره کلاسیک یونان در قرن چهار و پنج پیش از میلاد متداول بوده است.

تخت پادشاهی( thronos ) در تصاویر به عنوان صندلی خدایان ، الهه خدایان و پادشاهان رسم شده بودند.

صندلی هایی بلند با زیر پایی ها به تصویر کشیده شده اند که یکی از فرم مبلمان های  بسیار مبتکرانه و استادانه ای در میان مبلمان های یونانی است ، از مدل های مصری در پایه های مبلمان ها مانند: استفاده از پاهای حیوانات و درون مایه از بال حیوانات و یا مجسمه ابوالهول استفاده شده است. یکی از صندلی های شخصیتی یونان صندلی کلیسموس( klismos ) است که در قرن 5 قبل از میلاد به وجود آمده و حد اقل به مدت یک قرن مورد استفاده قرار گرفت. مشخصه این فرم سادگی و ظرافت در منحنی شکل بودن با پایه و تکیه گاه های  منحنی شکل است .

کلیسموس یکی از اولین فرم هایی است که دوباره از قرن 18 و 19 معرفی شد .

چهار پایه ها (diphros ) از عمومی ترین مبلمان های مردمی بود که در یونان در تمام جایگاه ها مورد استفاده قرار می گرفت .

این شکل از چهار پایه ها بر گرفته از مصر باستان بوده که دارای پایه های گرد بوده است.

استفاده از چهار پایه های تاشو به شکل  x  مورد استفاده بسیار در تمام  اقوام جامعه بود و صندلی ها که قبلا تنها در مراسم مورد استفاده قرار می گرفت برای استفاده از زندگی روزمره توسط مردم تهیه می شد .

تخت نیمکت شکل و یا  klines مبلمان چند کاره بود که بر گرفته از تمدن مشرق زمین بوده ، آن ها برای استراحت کردن ، غذا خوردن ، خوابیدن از آن ها استفاده می کردند.

این مبلمان که به اسم  klines  شناخته شده بود یک سمت دارای تکیه گاه است که در هنگام نشستن برای تکیه گاه استفاده می شد . ارتفاع آن به نسبت بلند محسوب می شد که نیاز به چهار پایه برای نشستن بر روی آن بود . این چهار پایه ها با پنجه های شیر که با برنز ساخته می شدند  دارای سطح مستطیل شکل بود که توسط چهار پایه ها نگه داشته می شدند. Klines  در کنار دیوار نگه داشته می شد  و یک میز در کنارش که برای گذاشتن غذا  بر روی آن مورد استفاده قرار می گرفت. ارتفاع این میز ها به اندازه ای بود که میتوانستند در زیر تخت پنهان کنند.

در یونان میز ها با سه پایه عمومیت بیشتری داشته بر خلاف مصریان که میز ها از چهار پایه تشکیل می شدند. سطح میز ها مستطیل و دایره ای شکل بودند که هر دو نوع مورد توجه قرار داشتند ولی بعد ها میز ها با سطح گرد جایگزین مستطیل شکل ها شد. کمد و قفسه در آن زمان ناشناخته بود و فرم و شکل آن مانند دیگر مبلمان ها برگرفته از مصر باستان بود .

یونان معمولا انتخابشان سطوح صاف بود تا انتخاب سطوح گرد یا سر گوش و پایه هایی به شکل سر یا پنجه شیر نوع و اندازه قفسه ها طوری طراحی شده بود که بتوانند وسایل در آن ذخیره کنند و معمولا با نقاشی تزئین شده بودند و از تصاویر گل و برگ استفاده می شد و این قطعات و مبلمان ها معمولا از فصلی به فصل دیگر منتقل می شد . استفاده از چوب های افرا ، زیتون ، صدر و بلوط در مبلمان ها عمومیت داشت ، آن ها با آهن و یا عاج گرا نبها منبت کاری می کردند و با موم و یا رنگ های براق جلا داده می شدند.

مبلمان کلاسیک یونانی الهام بخش برای طراحان در اواخر قرن 18 و اوایل قرن 19 میلادی بوده است. خط های منحنی شکل و ساده ای که در یونان باستان استفاده می شد الهام بخشی برای کابینت سازی امروزی است که از سبک سنگین و پر زرق و برق تر به تقلید از طراحی یونانی و روم دوری کنند و این باعث به وجود آمدن و باز شدن مسیری شد که سبک نئوکلاسیک نامیده می شد.

پایه گلدان اغلب بدون تزئین باقی می ماند  و یا با رنگ سیاه ، رنگ آمیزی می گردید.

نقاشی گلدان ها :

گلدان های دیپلیون سال 776 پیش از میلاد اولین سال بازی های المپیک و نقطه شروع تاریخ و هنر یونان است.

در قرن هشتم هنر عمده یونان گلدان سازی بود. گلدان های یونانی به خاطر شکلشان مشهور هستند. معمولی ترین دیپلیون  گلدان دهان گشاد برای ترکیب شراب و گلدان دهانه تنگ برای نگهداری شراب بود.

شیوه تزئین گلدان های دیپلیون هندسی است. بیشتر سطوح این گلدان ها با نوار های تزئینی که نصوش ریز ، تکراری و با زاویه قائمه دارند پوشانده شده است.

گلدان های کرنتی :

این گلدان ها کوچکتر بودند و تزئینات این ظروف نسبت به ظروف هندسی آزادترند و به جای خطوط مستقیم از هندسی استفاده شده است.

گلدان های سیاه نقش :

نقاشی گلدان های باستان با نقوش سیاه رنگ آتیکای خود به اوج ترقی رسید .موضوع نقاشی روی آن ها به افسانه ها ، اساطیر و زندگی روزمره گسترش یافت.

گلدان های قرمز نقش :

پیشرفت بزرگ گلدان های دوران سختی تبدیل نقوش سیاه به قرمز بود. مزیت شکل انسان به رنگ قرمز واضح است ، امکان ایجاد جزئیات بیشتر  شبیه بودن به طبیعت را فراهم می کند.

مجسمه سازی : در قرن هفتم مجسمه هایی از انسان در اندازه های طبیعی ساخته می شد. یونانیان مجسمه بدن برهنه مرد را کوروس و بدن پوشیده زن را کوره می نامیدند.

از نظر یونانیان بدن انسان هدیه ای آسمانی بود و وقتی که از روی آن مجسمه ای ساخته می شد و در معبد قرار می گرفت آسمانی بودن ان جاودانه می گردید و برای همیشه در کنار خدایان زنده می ماند.

شکل کلی این مجسمه ها دستها در پهلو  و یک پا به جلو از مصریان گرفته شده بود اما مجسمه ساز یونانی برخلاف مجسمه سازان  مصری دست و پای مجسمه اش را از چهار سمت کامل میتراشید. یونانی ها به ساختن مجسمه هایی از زن می پرداختند .

یکی از مشهورترین مجسمه ها از این نوع هرای با شکوه جزیره ساموس است که 5/6 پا بلندی دارد.

به خاطر این که قوه ثقل این مجسمه در بالای مرکز آن قرار دارد چنان می نماید که با نقشی عمیق خود را به بالا می کشاند. کیفیت ستون مانند بودن این مجسمه زن حاکی از آن است که اصل آن از چوب بوده است. شبکه ای از خطوط ظریف بر سطح مجسمه دوانده شده که هماهنگ با حجم قوی آن است.

معبد آرتمیس :

قدیمی ترین ساختمان مشهور سنگی یونان است (600 تا 580 ق.م) مجسمه این معبد دوریک کهن است . باز سازی مجسمه سنتوری سه گوش از روی قطعات کشف شده آن (گورگون) در حال پرواز و دو بچه اش و یک جفت شیر را نشان می دهد. هدف از گورگون محافظت از معبد و ایجاد خوف در بیننده است .